Geçmişte adı pek çok işkenceyle ve davayla anılan Sansaryan Han; uzun süredir sahiplerinin davalarla boğuştuğu bir sürece tanık olmaktaydı. Anayasa Mahkemesi’ne kadar uzanan davalar silsilesi; en yüksek mahkemeden çıkan kararla birlikte sonuçlanma sürecine girdi. Binanın yapıldığı ilk dönemde Sansaryan Vakfı’na ait olan hanın mülkü; ilk önce İl Özel İdaresi’ne, sonrasında ise Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’ne devredilmişti. Devir işlemlerinin iptali için dava açan Sansaryan Vakfı; bu davalardan ret cevabı almıştı. Anayasa Mahkemesi’nden çıkan kararla birlikte, devrin iptali davası yeniden açılabilecek.
Ermeni kökenli ve Rus vatandaşı olan Ağ Mugradiç Sansaryan tarafından yaptırılan Sansaryan Han; 121 yıl önce fakir Ermeni çocukların eğitim ve öğretim görebilmesi için inşa edildi. Sirkeci’de konumlanan han; yaklaşık 90 yıldır ailenin mülkü olarak konumlanmamakta. 1930’da İl Özel İdaresi’nin devraldığı bina, 1985’te ise Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’ne devir ve tahsis edildi. Bu süreç içerisinde uzun yıllardır davalarla uğraşan Sansaryan Han ve Türkiye Ermeni Patrikliği; son olarak 2011 yılında İstanbul 13. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde tapu iptali ve tescil davası açmıştı.
Açılan davada vakfı temsilen taraf olduğu belirtilen Türkiye Ermeni Patrikliği; yargı sürecinde de bu nedenle istediğini alamadı. Patrikliğin, Sansaryan Vakfı’nı temsil etmeye yetkisi olmadığı kararına varıldı. Bu sebeple de davanın reddi kararlaştırıldı. Patrikliğin davasının reddinden sonra; Sansaryan Vakfı’nın avukatları Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkını kullandı. Anayasa Mahkemesi’nden (AYM) çıkan kararda; Anayasa’nın 35. maddesindeki mülkiyet hakkının ihlaline vurgu yapıldı ve dosya yeniden İstanbul 13. Asliye Mahkemesi’ne gönderildi.
Patriklik: Karardan Memnunuz!
Patrikliğin yaptığı başvurunun temsil etme yetkisi bulunmaması nedeniyle reddedilmesi; genişletici yoruma dayanarak bulunan bir sonuç olarak yorumlandı. Anayasa’daki mülkiyet hakkının kısıtlanamayacağını ve demokrasilerde bunun yalnızca yasama organları aracılığıyla yapılabileceğini aktaran AYM; bu hakkın kısıtlanmasının kamu yararına aykırı olduğunu belirtti. Başvuran tarafın mülkiyet hakkına müdahalenin kanuna aykırı olduğunun altını çizen mahkeme; bu dosyanın yeniden görülmesi gerektiğini kararlaştırdı.
Uzun yıllar sonra Sansaryan Han’ın mülkünün, bu kararla birlikte bir kez daha Sansaryan Vakfı’na devredilmesi ihtimali ortaya çıktı. Mülkiyet hakkı maddesine vurgu yapılarak itirazı kabul edilen vakıf; Asliye Ceza Mahkemesi’nden çıkması muhtemel görülen olumlu kararla birlikte 92 yıl aradan sonra yeniden hanın sahibi olabilecek. İstanbul 13. Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülecek davanın; 2023 yılında başlaması bekleniyor.
AYM’nin aldığı kararın sonrasında açıklama yapan Türkiye Ermenileri Patrikliği; alınan karardan memnuniyet duyduklarını ve yapılan incelemeler sonucunda itirazlarının haklı çıkmasından mutlu olduklarını ifade etti. Yeniden yargılama sürecinin başlamasıyla birlikte vakfın haklarını kazanacağına inandıklarını aktaran patriklik; sürecin olumlu yönde ilerlemesinin başlıca sebebi olan AYM’ye teşekkürlerini iletti.
Uzun yıllar boyunca İstanbul Emniyet Müdürlüğü binası olarak kullanılan Sansaryan Han; 60’lı ve 70’li yıllarda yapılan işkencelerle bilinmekteydi. Restorasyon süreci sonrasında kullanıma kapalı kalan hanın; bir dönem otel yapılması iddiaları da gündeme gelmişti. Ancak Sansaryan Vakfı ve patrikliğin açtığı davayla birlikte, bu işlemin yapılması da engellendi.