Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşu TÜPRAŞ olarak açıklandı.
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, düzenlediği basın toplantısında, İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) hazırladığı “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının sonuçlarını kamuoyuyla paylaştı.
Araştırmaya göre, Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ (TÜPRAŞ), üretimden satışlarda 651 milyar 643 milyon lirayla listenin zirvesindeki yerini korudu. TÜPRAŞ’ı, 356 milyar lirayla Ford Otomotiv takip etti. Üçüncü sırada ise 201 milyar 650 milyon lirayla Star Rafineri AŞ yer aldı. Geçen yıl 5’inci olan Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye AŞ, 169 milyar lirayla dördüncülüğe yükseldi.
Listenin devamında, 166,6 milyar lirayla İstanbul Altın Rafinerisi AŞ, 159,4 milyar lirayla Oyak-Renault Otomobil Fabrikaları AŞ ve 133,3 milyar lirayla Arçelik yer aldı. İskenderun Demir ve Çelik AŞ ise 110 milyar lirayla geçen yıl 12’nci sıradayken bu yıl 8’inciliğe yükseldi. Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları 103,7 milyar lirayla 9’uncu, Hyundai Motor Türkiye Otomotiv AŞ ise 103 milyar lirayla 10’uncu sırada yer aldı. Ereğli Demir ve Çelik ile Hyundai Motor Türkiye Otomotiv’in listede sırasıyla 1 ve 3 basamak yükseldiği görüldü.
2024 yılında Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunun üretimden satışları, 2023’e göre yüzde 36,3 artarak 8 trilyon 688,5 milyar liraya ulaştı. Bu artış oranı, önceki yıllardaki yükselişlere kıyasla (2023’te %42,1, 2022’de %119, 2021’de %73,8) son dört yılın en düşük performansına işaret ediyor. Ayrıca, geçen yılki artış, yüzde 41,1 olan yurt içi üretici enflasyonunun altında kaldı.
İSO 500’ün ihracatı ise 2024’te yüzde 1,5 artarak 96,6 milyar dolara yükseldi. Ancak bu artış, Türkiye’nin genel dış satımındaki yükselişin 0,9 puan altında kaldı. Zorlu dış rekabet koşullarının İSO 500’ün ihracatını olumsuz etkilediği vurgulandı.
Faaliyet karında ciddi düşüş yaşandı; en büyük 500 sanayi şirketinin faaliyet karı, geçen yıl yüzde 31,6 azalarak 937 milyar liradan 641 milyar liraya geriledi. Faaliyet karlılığı oranı ise yüzde 12,5’ten yüzde 6,2’ye düştü. Bu oran, 2014-2023 ortalaması olan yüzde 10,4’ün oldukça altında kaldı.
Vergi öncesi kar ve zarar toplamı yüzde 58,5 azalarak 267 milyar liraya geriledi. Satış karlılığı oranı yüzde 8,6’dan yüzde 2,6’ya indi. Faiz, amortisman ve vergi öncesi kar ve zarar (FAVÖK) toplamı ise yüzde 12,1 artışla 1,3 trilyon liraya ulaştı ancak FAVÖK karlılığı oranı yüzde 15,7’den yüzde 12,8’e geriledi.
Zarar eden şirket sayısı 152’ye çıkarak önceki yılın (96 şirket) oldukça üzerine çıktı. Ayrıca, İSO 500’ün mali ve diğer borçları yüzde 45,1 artış gösterdi. Şirketlerin devreden KDV yükü ise yüzde 26,9 artarak 85 milyar liraya yaklaştı; bu artışın enflasyonun altında kalması ise olumlu bir gelişme olarak değerlendirildi.
Teknoloji yoğunluğu açısından, yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 0,3 puan artarak yüzde 7,4’e yükseldi. Buna karşın orta düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 2,5 puan düşerek yüzde 31,4’e, orta yüksek teknoloji grubunun payı ise 3,6 puan azalarak yüzde 26,7’ye geriledi.
AR-GE harcamalarında ise dikkat çekici bir artış yaşandı. AR-GE harcaması yapan şirket sayısı 265 ile geçen yılki seviyede kalırken, harcamalar yüzde 98,4 artarak 60,7 milyar liraya çıktı.
İstihdamda da artış gözlendi; şirketlerin çalışan sayısı yüzde 2,6 yükselerek 825 bine yaklaşırken, maaş ve ücret ödemeleri yüzde 90,9 artışla 813 milyar liraya ulaştı.
İSO 500’de halka açık şirket sayısı da 85’ten 88’e çıkarak tarihindeki en yüksek seviyeye ulaştı. Yabancı sermaye paylı şirket sayısı ise 2022’de dip seviyeye inmesinin ardından, 2024’te 124’e yükseldi.
Araştırmada sanayinin Anadolu’da gelişmeye devam ettiği görüldü. 500 büyük sanayi şirketi arasında İstanbul Sanayi Odası 144 firma ile ilk sırada yer alırken, Ankara Sanayi Odası 44 ve Kocaeli Sanayi Odası 39 şirketle onu takip etti. Ege Bölgesi Sanayi Odası 37, Gaziantep Sanayi Odası 29, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası 17, Adana Sanayi Odası 16, Kayseri Sanayi Odası 13, Manisa ve Denizli Sanayi Odaları 11’er, Mersin, Konya ve Kahramanmaraş sanayi odaları 8’er, Balıkesir Sanayi Odası 7, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası ise 6 şirketle listede yer aldı.