İspanya’nın en karışık dönemlerinin başında kabul edilen diktatör Franco dönemi; dün itibarıyla resmen “yasa dışı” olarak anılmaya başlandı. Sol koalisyon hükûmetiyle yönetilen İspanyollar; o dönemde başta solun gördüğü işkence, ölüm ve hapis gibi suçlarla hesaplaşma kararı aldı. Demokratik Hafıza Yasası ismiyle sunulan tasarıyı oylamaya sunan İspanya hükûmeti; senato oylamasında aldığı 128 evet oyuyla birlikte yasayı geçirdi. 113 ret ve 13 çekimser oy olmasına rağmen kabul edilen yasaya göre; Franco diktatörlüğünün yasa dışı kararı alındı ve tarihteki birçok yanlış yönetimle de hesaplaşma konusunda uzlaşıldı.
Franco dönemiyle hesaplaşma sürecine 2007 yılında başlayan İspanya meclisi, o dönem çıkarılan “Tarihi Bellek Yasası”yla birlikte mağdurların haklarını güvence altına almıştı. Mağdurlara destek ve güvence veren ilk yasada, Franco dönemi boyunca yaşananların izleri silinmeye çalışılmıştı. 1936 ile 1975 yıllarını kapsayan diktatör Franco dönemi; ülkedeki pek çok azınlık grubunu, solu ve kendisine karşı çıkanlara karşı şiddetli tepkilerin yaşanmasına yol açtı. Ülkedeki insanların birçoğunun o dönemden kalan işkence, ölüm gibi anılarının bulunması ise; günümüzde dahi İspanya’nın birliğindeki en önemli engel olarak görülüyor.
Tarihi Bellek Yasası’nın genişletilmiş versiyonu olarak anılan Demokratik Hafıza Yasası ise; Franco döneminde yaşananların geriye dönük telafisini amaçlıyor. İlk yasada mağdurları ön plana alan İspanya meclisi; dün kabul edilen tasarıda ise mağdur edenlerin haklarını geri almayı hedefledi. Diktatörlük dönemini tamamen yasa dışı olarak kabul eden İspanya senatosu ve parlamentosu; dönem içerisinde verilen haksız mahkeme kararlarını da hükümsüz kıldı. Ayrıca bu dönemde Franco’ya yakın insanlara verilen soyluluk unvanları da, yapılan oylama sonucunda geri alındı.
Franco Dönemi İnsan Hakları İhlalleri Soruşturulacak!
Yasadaki düzenlemeler içerisinde Franco döneminde işlenen suçların yanı sıra, mağdur olanların haklarının teslimi de bulunmakta. 2019’a dek Franco’nun mezarının da bulunduğu Valle de los Caidos anıt mezarında gömülü 33 bin kişinin, aileleri tarafından kimliklerinin tespitinin yaptırılması durumunda cenazeleri teslim alabileceği maddesi de kabul edildi. İç savaş ve diktatörlük döneminde kaybolan (öldürülen veya kayıplara karışan) 114 bin kişinin aranma süreci de, devletin sorumlulukları arasına alındı. 1978-1983 yılları arasında Franco dönemiyle alakalı olduğu bilinen insan hakları ihlallerinin de, bu yasa kapsamında soruşturulması da kararlaştırıldı.
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez; yasanın çıkarılmasına dair görüşlerini sosyal medya hesabında paylaştı. Sosyalistlerin İspanya demokrasisini güçlendirmek için kendilerini adadığını belirten Sanchez; çıkarılan yasa paketiyle birlikte, onların haklarını teslim edeceklerini ve kendilerinin ya da ailelerinin onurlandırılacağını söyledi. İktidar konumundaki Sosyalist İşçi Partisi (SPOE) senatörlerinden Eva Granados ise; bu yasayla birlikte, demokrasi adına mücadele edenlere olan borcun ödendiğini ve İspanyol toplumuna olan bu borcun kapanabilmesi için ellerinden geleni yapacaklarını dile getirdi.
Yasayı eleştiren sağ görüşlü siyasetçiler ise; Bask bölgesinde yer alan ve ETA’ya yakınlığıyla bilinen EH Bildu partisinin destek vermesine tepki gösterdi. Bu yasada EH Bildu’nun olmasının, Franco mağdurları ve ETA mağdurları arasındaki eşitsizliği arttırdığı savunuldu. Yasanın yürürlüğe girmesinin yaklaşık bir yılı bulacağı öngörülüyor. Ek maddelerle genişletilmesi beklenen Demokratik Hafıza Yasası’nın; genişletilme süreci sonrasında Resmi Gazete’de yayımlanması hedefleniyor.